Có cách nào để phát hiện nói dối không?
Nếu trường hợp bạn không có các máy móc để do nhịp tim, phân tích âm thanh giọng nói…hay những phương tiện chuyên nghiệp khác để phân biệt hoặc phát hiện nói dối, thì cũng có thể chú ý đến nét mặt, ngôn ngữ cơ thể, phong cách trò chuyện và cách sử dụng ngữ pháp khi họ đang nói.
Nói dối là một phần của bản chất con người , và đã tồn tại kể từ khi ngôn ngữ được phát triển lần đầu tiên, và ý tưởng về sự lừa dối còn đi xa hơn nữa. Chúng ta đều đã nói dối và bị lừa dối. Lý do tại sao nói dối rất phổ biến, là bởi vì đôi khi đó là cách dễ dàng nhất để đạt được một mục đích nào đó. Quay trở lại bản năng sinh tồn, con người chúng ta đã nói dối để có được nguồn lực để tồn tại và giao phối.Nói dối đôi khi là một lựa chọn dễ dàng hơn là dấn thân vào một cuộc xung đột chân tay. Ngay cả khi chúng ta nhìn vào thế giới động vật, ngụy trang là một hình thức lừa dối được sử dụng bởi hàng ngàn loài. Rất rất nhiều nghiên cứu đã được thực hiện trên những người nói dối và làm thế nào để xác định lời nói dối để cứu bản thân khỏi bị lừa. Bây giờ, chúng ta hãy nhìn sâu vào các nguyên nhân cơ bản, thay vì những lý do hời hợt mà tất cả chúng ta đều biết.
Tại sao con người nói dối?
Chúng ta chủ yếu nói dối để bảo vệ chính mình hoặc để quảng cáo bản thân (hãy nhớ đến lần nộp CV xin việc gần đây!). Chúng ta có thể bảo vệ bản thân khỏi một hành động sai trái bằng cách che đậy nó bằng một lời nói dối để tránh phải đối mặt với hậu quả. Chúng ta cũng nói dối để kéo bản thân ra khỏi những tình huống hoặc những người mà chúng ta không muốn liên kết. Bạn có nhớ thời gian bạn phá vỡ sở hữu một thứ yêu thích của mẹ bạn trong nhà và đổ lỗi cho anh chị em của bạn để tránh cơn thịnh nộ của mẹ không? Tất cả chúng ta đã từng như thế!
Khi nói đến việc quảng bá bản thân, có thể là để đạt được lợi thế tiền bạc, lợi thế cá nhân, để tạo ấn tượng tốt trong một cuộc hẹn hò hoặc một cuộc phỏng vấn, hoặc chỉ vì một trò đùa, vì vậy chúng ta nói dối. Các yếu tố khác bao gồm cả những lới nói dối vô hại (white lies), hay mục đích xấu, và một số động cơ chưa biết mà thậm chí ngay cả những kẻ nói dối cũng có thể không nhận thức được.
Sinh học đằng sau nói dối
Nghiên cứu cho thấy những người nói dối có nhiều sợi thần kinh hơn 20% trong vỏ não trước trán của họ. Nghĩa là rõ ràng những kẻ nói dối kinh niên có nhiều kết nối hơn trong não của họ. Điều này có thể được giải thích theo hai cách: nhiều sợi thần kinh hơn khiến chúng phải nói dối, vì chúng có thể nhanh chóng tạo ra lời nói dối trong não, hoặc việc nói dối lặp đi lặp lại đã làm tăng cường các sợi thần kinh.
Joshua Green từ Đại học Harvard đã quét não của các đối tượng bằng cách sử dụng fMRI (chụp cộng hưởng từ chức năng) và tìm thấy hoạt động tích cực hơn trong các nucleus accumbens, đây là khu vực chịu trách nhiệm xử lý những động lực được ban thưởng. Khu vực này càng phấn khích khi nghe về khả năng có tiền, một người khi đó càng có khả năng lừa dối và nói dối. Do đó, lòng tham có thể khiến người ta nói dối.
Một nghiên cứu khác tại Đại học London cho thấy rằng những hành vi lừa dối nhỏ hơn có thể dẫn đến những hành vi lớn hơn. Sự dối trá mãn tính làm mờ đi phản ứng của amygdala (hạch hạnh nhân) – thứ chịu trách nhiệm về cảm xúc, dẫn đến những lời nói dối nhỏ để dễ dàng tiến tới những lời nói dối lớn hơn với ít cảm giác tội lỗi hơn.
Làm thế nào để phát hiện nói dối trong giao tiếp bằng lời nói
Phát hiện những lời nói dối có thể sẽ không chính xác, nhưng có những dấu hiệu phổ biến mà chúng ta có thể quan sát trong những kẻ nói dối ở cấp độ chung nhất.
Biểu hiện trên khuôn mặt và ngôn ngữ cơ thể
Tăng kích thước đồng tử do nói dối đòi hỏi sự tập trung cao hơn. Đó là một mẹo tốt để bạn phát hiện. Sự thật thường sẽ thoải mái, nhưng nói dối đòi hỏi sự tập trung và chú ý nhiều hơn để không bị nghi ngờ. Thông thường, những kẻ nói dối hoặc những kẻ nói dối nghiệp dư thường lo lắng hơn và sẽ có một giọng nói cao vút và đôi môi mím lại.
Cùng liệt kê lại những biểu hiện chung và dễ thấy nhất xem sao nhé:
- Đồng tử giãn ra
- Giọng nói cao bất thường
- Đôi môi như mím lại
Tuy nhiên, có khi kẻ nói dối sẽ có thái độ rất thoải mái, tương tự như một người nói thật, bởi vì anh ta không muốn bị bắt. Điều này có thể bao gồm một tư thế thoải mái, ít nói và giọng nói bình tĩnh để giả vờ rằng anh ấy thực sự nói sự thật. Tuy nhiên, những người này sẽ vẫn bất thường và duy trì giao tiếp bằng mắt ít hơn với người nghe hoặc giao tiếp bằng mắt quá nhiều.
Ekman và cộng sự (1978) đã đưa ra Hệ thống mã hóa hành động khuôn mặt (FACS) có thể phát hiện các biểu hiện vi mô kéo dài dưới một phần mười giây, những điều này có thể cung cấp cái nhìn sâu sắc quan trọng về những cảm xúc bị che giấu, như tức giận và cảm giác tội lỗi của những kẻ nói dối rất hiệu quả.
Phong cách và ngôn ngữ hội thoại
Những kẻ nói dối thường mất nhiều thời gian hơn để trả lời câu hỏi vì họ cần thời gian để tạo nên một câu chuyện có vẻ đúng. Tuy nhiên, khi họ có được thời gian trước đó để chuẩn bị, họ lại thường nhanh chóng trả lời và nói ít hơn. Phong cách trò chuyện thường tiêu cực, phàn nàn nhiều hơn và ít hợp tác hơn. Những kẻ nói dối dường như giữ kín thông tin, do cảm giác tội lỗi hoặc sợ bị bắt.
Những câu chuyện được kể bởi những kẻ nói dối thường mơ hồ và ít logic. Họ sử dụng ít cử động tay hơn và có khả năng lặp lại các từ và cụm từ để tránh thêm cốt truyện vào câu chuyện sai lệch của họ. Sự lặp lại này sau đó chuyển sang thêm nhiều từ hơn khi người nghe tỏ ra nghi ngờ. Hiệu ứng này được gọi là Hiệu ứng Pinocchio, giống như mũi của Pinocchio, số lượng từ tăng lên cùng với lời nói dối.
Làm thế nào để phát hiện nói dối trong giao tiếp bằng văn bản
Kể từ khi phát minh ra email, hầu hết các giao dịch kinh doanh bắt đầu với các đề xuất được gửi qua email. Điều rất quan trọng đối với các doanh nhân là tự cứu mình khỏi bị ràng buộc bởi các cam kết bất lợi được thực hiện qua email. Đây là một số cách mà chúng ta có thể xác định một kẻ nói dối với sự lựa chọn từ ngữ và ngữ pháp.
- Ít đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất: Những kẻ nói dối sẽ tránh nắm quyền sở hữu và sẽ tránh sử dụng những đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất như ‘Tôi’ hoặc ‘chúng ta’ để giữ khoảng cách giữa họ và cốt truyện mà họ đang xào nấu.
- Nhiều từ tiêu cực hơn: Những kẻ nói dối thường cũng có cảm giác tội lỗi với hành động của họ và do đó bài viết của họ sẽ có nhiều lời trách móc, ghét và buồn hơn.
- Ít từ loại trừ hơn: Những từ như “ngoại trừ”, “nhưng” hoặc “cũng không” phân biệt những gì họ đã làm với những gì họ không làm, sẽ bị vắng mặt một cách đáng ngờ.
Nói dối đôi khi có thể không tệ lắm, kiểu như bạn đồng ý rằng váy của cô dâu trông rất đẹp, trong khi thực tế nó xấu! Nhưng trong bối cảnh kinh doanh, các đối tác lừa dối có thể phá hỏng toàn bộ cuộc sống. Với sự thật phũ phàng đó, điều quan trọng là nên có những kỹ năng cần thiết để biết cách xác định khi ai đó nói dối, để tự cứu mình khỏi tình huống nguy hiểm tiềm tàng.
Bài viết sử dụng nguồn sau:
- https://www.scienceabc.com/social-science/how-to-spot-a-liar.html
- https://www.nationalgeographic.com/magazine/2017/06/lying-hoax-false-fibs-science/
