9 điều tâm niệm cho người học lập trình
Bài viết sau đây của giáo sư Aiviet Nguyen, mình thấy quá hay và có giá trị cho những ai sẽ và đang học lập trình. Nên post lại đây để tăng thêm một kênh phổ biến những kinh nghiệm quý giá này cho thế hệ tiếp sau.
Học lập trình thế nào? Cần có 09 điều tâm niệm cho mọi cấp độ lập trình dưới đây. Quan điểm chung: Thật là dễ, ai cũng học được. Nhưng giỏi là nghệ thuật, luôn có những đỉnh cao cần vươn tới.
Một là tổ chức bộ nhớ, lưu giữ dữ liệu: trước hết khái niệm địa chỉ, register, cache, RAM, đĩa cứng. Hai là xử lý vòng lặp. Ba là điều kiện, if… then…. Khoan hay để ý tới cú pháp lập trình. Mọi việc trên đời có thể thực hiện nhờ 3 nguyên lý này đều có thể lập trình.
Tất nhiên trừ các thao tác tâm linh, liên tưởng, sáng tạo,… đều có thể lập trình. Không loại trừ liên tưởng sáng tạo, sẽ là rất nhiều dữ liệu và nhiều thao tác xử lý (tuy chưa chứng minh được) và cũng có thể tâm linh cũng là thao tác của một siêu máy tính nắm ngoài 3 vấn đề trên.
Như vậy lập trình trước hết là 3 vấn đề: lưu trữ biểu diễn số liệu (trong máy tính), (dùng năng lực của máy tính) xử lý dữ liệu, và hiện thị dữ liệu (trên máy tính). Ngược với cách dạy bottom up và chán ngắt hiện nay với các bài toán vừa hiển nhiên vừa vô bổ kiểu như nhân hai ma trận,…., bước đầu nên rèn luyện cách phân một bài toán có vẻ không liên quan gì tới số liệu nhưng phải xử lý cả 3 vấn đề trên. Thí dụ cho 2 tam giác hay hai vòng tròn bất kỳ, tô màu phần giao của chúng bằng màu vàng trên màn hình máy tính.
Với trình độ cao hơn 3 vấn đề trên được chuyên môn hóa thành 3 yêu cầu tối thiểu với lập trình viên: xử lý chuỗi, cơ sở dữ liệu và giao diện đồ họa. Trong 3 tháng luyện 3 kỹ năng này đủ kỹ năng tối thiểu để làm việc tại bất cứ công ty nào. Tuy nhiên, không phải kỹ sư CNTT nào cũng “sạch nước cản” 3 kỹ năng này. Mặc dù tôi nghĩ có thể dạy sinh viên khoa ngữ văn cũng làm được 3 kỹ năng này bằng Python, thậm chí Java không khó khăn trong các bài toán của họ.
4Ba kỹ năng tối thiểu này hoàn toàn có thể thực hiện ở trình độ cao nhất không ngoài 3 thao tác ở mục 2 (biểu diễn dữ liệu (dùng biến), vòng lặp và điều kiện). Như vậy thực tế lập trình chỉ là thành thạo 3 thao tác trong 3 kỹ năng trên mà thôi. Có khó không? Không hề khó, cứ làm nhiều khắc nhanh và giỏi. 5Điểm khó nhất là gì? Khó nhất của viết chương trình là thực hiện đủ 3 yêu cầu:- a) Đủ chức năng (tuân thủ, xử lý chính)
- b) Mạnh mẽ (hiệu năng, xử lý ngoại lệ)
- c) Quản lý (dễ đọc, tổ chức, sử dụng lại).
Thực tế đa số lập trình viên chỉ biết a). Biết được b) ngày nay đã có thể làm trưởng dự án. Rất hiếm người biết c). Nhưng nếu chú trọng luyện từ đầu không hề khó, thậm chí hiển nhiên. Có điều không có thầy nào dạy, trong môi trường làm việc cũng không ai biết nên không thành kỷ luật. Do đó lập trình viên Việt Nam toàn học lỏm lẫn nhau, không khá được.
6Cuối cùng lập trình có thể ổn, nhưng ứng dụng vẫn không ai dùng được. Nếu chỉ giỏi lập trình thuần túy chỉ 2-3 năm là hết cái để học, không có gì lý thú. Đó là cách đào tạo giết nhân tính, giết lòng yêu nghề, sáng tạo của lập trình viên. Đa số lập trình viên thấy nghề của mình là bổ củi, máy móc, nặng nề, khó nhọc và chán ngắt. Khó nhọc là vì chán. Thực ra không nghề gì dễ học bằng lập trình. Trong thực tế: lập trình viên giỏi sau khi thành thao kỹ năng, sẽ thấy rằng khó nhất là việc:- a) Phân tích nghiệp vụ
- b) Thiết kế chức năng
- c) Thiết kế hệ thống
Các khâu này năng lực trình bày, viết, nghe là quan trọng. Đặc biệt phân tích nghiệp vụ phụ thuộc vào văn hóa, hiểu biết, tri thức, lương năng. Rèn luyện năng lực này không bao giờ có điểm dừng. Nên đưa ra các bài tập và các ví dụ về phân tích nghiệp vụ để gây cảm hứng từ sớm.
7Phải nói đến các công cụ: IDE (môi trường phát triển), UML (công cụ thiết kế), SVC (quản trị code), debugger (tìm lỗi). Quan trọng nhất là việc dùng debugger để đọc code của người khác, hoàn thiện kỹ năng viết code của mình và cải tiến code. Thành thạo làm chủ được debugger có nghĩa là biến thành pháp sư hô mưa gọi gió được trong ngành lập trình. 8Cuối cùng, mỗi lập trình viên dù ở ngành nào, nhưng muốn đi xa đều nên nếm trải kinh nghiệm lập trình nhúng, lập trình mobile, lập trình hệ điều hành, lập trình socket (networking) và GUI. Lập trình nhúng cho lập trình viên ý thức tối ưu và tiết kiệm bộ nhớ. Lập trình mobile là khuyến khích sáng kiến, lập trình. Lập trình socket là để hiểu các giao thức. Lập trình GUI để lập trình viên tư duy hướng người dùng. Điều quan trọng là trong môn lập trình đừng coi đây là các nội dung chính, mà nên coi như các bài tập thực hành, cốt lấy kinh nghiệm không cần nhớ và nhồi sọ.
Nguồn: Facebook Aiviet nguyen
